29 Mar “Κιβωτός. Παλαιοί Σπόροι για Νέες Καλλιέργειες” η ελληνική συμμετοχή στη 12η Διεθνή Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας στο κτίριο της οδού Πειραιώς του Μουσείου Μπενάκη

“Κιβωτός. Παλαιοί Σπόροι για Νέες Καλλιέργειες”

Το Μουσείο Μπενάκη παρουσιάζει την ελληνική συμμετοχή στη
12η Διεθνή Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας.

Επιμέλεια και σχεδιασμός: Φοίβη Γιαννίση, Ζήσης Κοτιώνης

Εγκαίνια έκθεσης: 28 Μαρτίου 2011, 20.00
Διάρκεια έκθεσης: 30 Μαρτίου – 22 Μαΐου 2011

Ζούμε σε συνθήκες έκτακτης ανάγκης. Όχι μόνο επειδή η οικονομική κρίση περιστέλλει την ευδαιμονία και κλονίζει την βεβαιότητα της οικονομικής επιβίωσης του καθενός χωριστά, αλλά επειδή η ανθρώπινη δραστηριότητα συνολικά εγγράφεται σε ένα περιορισμένο κόσμο ο οποίος σπαταλιέται και εξανεμίζεται.

Το μοναδικό απόθεμα για την ανασυγκρότηση της οικουμενικής συνθήκης κατοίκησης είναι το έδαφος, το πεδίο συμβίωσης και συνδιατροφής. Η δράση στο έδαφος θα προσδιορίζει την εφικτότητα ή τα αδιέξοδα της συλλογικής ζωής. Η αρχιτεκτονική έχει ευθύνη να κατανοήσει τον εαυτό της όχι ως μορφοποίηση κελυφών και κτηρίων αλλά ως συγκρότηση της εδαφικής δραστηριότητας εν γένει. Με αυτό τον τρόπο μπορεί να επαναπροσδιοριστεί η υλική και η πρακτική διάσταση του αρχιτεκτονείν.

Μετά την διάχυση της μητροπολιτικής ζωής στην ύπαιθρο, το έδαφος, ως κοινό αγαθό, επιχειρείται να επινοηθεί εκ νέου στις διάχυτες πόλεις, έτσι ώστε μία νέα συνθήκη επιβίωσης να ανασυγκροτεί την ενιαία εμπειρία του χώρου στις ειδικές εδαφικές εκδοχές, εδώ ή εκεί.

Η «κιβωτός» αναστοχάζεται τους παλαιούς σπόρους και την βιοποικιλότητα που είναι διαθέσιμη αλλά ξεχασμένη και υπό εξαφάνιση, καθώς ταυτόχρονα επαγγέλλεται νέες κουλτούρες εδαφικής ζωής. Η δικτύωση, η επικονίαση και η διανομή, η εντοπιότητα, η ποικιλία, ο ηδονισμός, η συμβίωση και η συν-τροφικότητα, περιγράφουν ίχνη προσδιορισμού της νέας εδαφικής ζωής.

Η διέγερση των αισθήσεων, η απόλαυση και ο ηδονισμός, η συντροφικότητα και η συμβίωση εγκαθίστανται στην Κιβωτό, ως αντίποδας στον καταναλωτικό μοναχισμό της μητροπολιτικής ζωής: Ο Ορέστης Δαβίας επιμελείται τη συλλογή φυτογενετικού υλικού. Ο Γιάννης Ισιδώρου με την οπτική και ηχητική του εγκατάσταση παράγει ένα περιβάλλον προσομοίωσης με την αρχαϊκή αγροτική παραγωγική εμπειρία. Ο Κώστας Μανωλίδης με τις τοπιακές τοπολογίες του υπαινίσσεται τη δυνατότητα πάνω στον πλούτο του εδάφους μέσα από τις αναπαραστάσεις του. Η Μαρία Παπαδημητρίου με το υλικό τεκμηρίωσης του εργαστηρίου σπορείας της επανεισάγει στο εκτεταμένο έδαφος της μητρόπολης πρακτικές αγροτικές συνδυασμένες με την ηδονική εμπειρία της διατροφής. Ο Αλέξανδρος Ψυχούλης στοιχειοθετεί ίχνη ενός οδηγού για τον επίδοξο κηποτέχνη-καλλιεργητή της αστικής ζωής.

Με αφορμή την έκθεση διοργανώνεται στις 16 Απριλίου συμπόσιο ανοιχτό στο κοινό της Αθήνας με την συμμετοχή, μεταξύ άλλων, της Vandana Shiva (φιλόσοφος-ακτιβίστρια, Ινδία) και διατροφικές δράσεις από την κοινότητας Πελίτι.

Φορέας της διοργάνωσης είναι το ΥΠΕΚΑ και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

Κιβωτός. Παλαιοί Σπόροι για Νέες Καλλιέργειες,Mουσείο Μπενάκη.

Συντελεστές:

Επιμέλεια και σχεδιασμός: Φοίβη Γιαννίση, Ζήσης Κοτιώνης, αρχιτέκτονες
Συλλογή Φυτογενετικού Υλικού: Ορέστης Δαβίας, βιολόγος
Σχεδιασμός Έκθεσης Αγροτικών Τοπίων: Κώστας Μανωλίδης, αρχιτέκτων
Βίντεο και ηχητική εγκατάσταση: Γιάννης Ισιδώρου, εικαστικός
Οδηγός για αστικές καλλιέργειες – Kitchen Gardening: Αλέξανδρος Ψυχούλης, εικαστικός
Τεκμηρίωση και Δράσεις Σπορείας και Φαγητού: Μαρία Παπαδημητρίου, εικαστικός
Σχεδιασμός & Ανάπτυξη Ιστοσελίδας www.greekark.com: Αλέξανδρος Ψυχούλης, Γιώργος Καλαούζης
Συντονισμός χορηγιών: Γιάννης Αρβανίτης, Αλέξια Κατσίγερα
Συντονιστμός παραγωγής και επικοινωνίας: Γιάννης Αρβανίτης, arvanitis@greekark.com

Συντελεστές Μουσείου Μπενάκη:

Συντονισμός: Σοφία Χανδακά
Επικοινωνία: Νικολέττα Μέντη
Οργάνωση εκδηλώσεων: Λιάνα Τσομπάνογλου
Γραφείο τύπου: Ξανθοπούλου & Συνεργάτες
Συντονισμός τεχνικών εργασιών: Μανώλης Μπλαζιάκης
Τεχνική υποστήριξη: Μάρκος Ρίτσα, Γιάννης Τζερβάκης
Φωτισμοί: Κυριάκος Κοσμίδης, Στέφανος Γιαγτζής
Υπεύθυνοι φύλαξης: Δημήτρης Γεωργακόπουλος, Αλέξης Μπουλιάκης

“Κιβωτός. Παλαιοί Σπόροι για Νέες Καλλιέργειες”

Το Μουσείο Μπενάκη παρουσιάζει την ελληνική συμμετοχή στη
12η Διεθνή Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας.

Μουσείο Μπενάκη, κτίριο Οδού Πειραιώς

Εγκαίνια έκθεσης: 28 Μαρτίου 2011, 20.00
Διάρκεια έκθεσης: 30 Μαρτίου – 22 Μαΐου 2011

Μέσα στην οικονομική κρίση, την ελληνική κρίση της αγροτικής παραγωγής και την συρρίκνωση του περιβαλλοντικού αποθέματος δημιουργείται μια πολυμεσική εγκατάσταση (κατασκευή, έκθεση εικόνων, βίντεο προβολή), η οποία αναδεικνύει την βιοποικιλότητα του ελληνικού φυτογενετικού υλικού. Δημιουργείται μια κιβωτός σπόρων. Εκεί οι σπόροι παρουσιάζονται ως συναισθητική εμπειρία και ταυτόχρονα, η κουζίνα της κιβωτού παράγει διατροφικά προϊόντα, προτείνοντας στους επισκέπτες μια συμβολική αλλά και πραγματική πλατφόρμα παροδικής συμβίωσης και επικοινωνίας .

Την έκθεση συνολικά υπογράφουν οι επιμελητές – αρχιτέκτονες Φοίβη Γιαννίση και Ζήσης Κοτιώνης και συμμετέχουν ο βιολόγος Ορέστης Δαβίας αλλά και οι διεθνούς εμβέλειας εικαστικοί καλλιτέχνες Γιάννης Ισιδώρου, Μαρία Παπαδημητρίου, Αλέξανδρος Ψυχούλης και ο αρχιτέκτων Κώστας Μανωλίδης.

Την έκθεση συνοδεύει δίγλωσσος κατάλογος και διοργάνωση συμποσίου στις 16 Απριλίου.

Φορέας της διοργάνωσης είναι το ΥΠΕΚΑ και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

Επικοινωνία: Γιάννης Αρβανίτης, arvanitis@greekark.com

www.greekark.com

Εδαφικά Πεδία Κοινών Απολαύσεων
10 Σημεία Προς μία Υπαίθρια Κατοίκηση

Έδαφος Η αρχιτεκτονική δεν είναι μόνο η ανέγερση κτηρίων. Αρχιτεκτονική είναι η διαμόρφωση ενός ζωτικού χώρου τόσο για τον άνθρωπο και την δράση του, όσο και τα υπόλοιπα όντα. Τόσο το κτήριο και η πόλη όσο και το τοπίο και η ύπαιθρος είναι πεδία της. Διαμορφώνω τον χώρο, ανοικτό και κλειστό, υπαίθριο και αστικό, δημιουργώντας και κατοικώντας. Στο έδαφος συναντώνται οι πρωταρχικές πράξεις μορφοποίησης: η ίδρυση και η εκχέρσωση, η ανέγερση και η καλλιέργεια (Heidegger, Casevitz). “Εκχερσώνω”, “καλλιεργώ”, “ιδρύω”, “ανεγείρω”, “κατοικώ μαζί” στην ινδοευρωπαική γλώσσα εκπηγάζουν από την ίδια ρίζα. Η ίδια λέξη βρίσκεται κάτω από τις δραστηριότητες που εκ-πολιτίζουν τον χώρο και μαζί δημιουργούν την ανθρώπινη κοινότητα (Detienne). Ως εκ τούτου το σύνολο του ανθρώπινου εδάφους είναι το πεδίο που η αρχιτεκτονική οφείλει να διαχειρίζεται, αίροντας τους διαχωρισμούς πόλης και υπαίθρου εξαρχής και ακόμα περισσότερο σήμερα με τους νέους όρους μητροπολιτικής κατοίκησης της μεταβιομηχανικής εποχής.

Δικτύωση Στην σημερινή συνθήκη μητροπολιτικής κατοίκησης η καλλιέργεια επανεισάγεται στον αστικό χώρο σε ψήγματα σποράς στο αστικό έδαφος της ταράτσας, της βεράντας ή του κοινοτικού κήπου-περιβολιού, όπως και στις μεγάλες εκτάσεις των διάχυτων παρυφών των μητροπόλεων. Η διασπορά της καλλιέργειας στο αστικό έδαφος επανεισάγει τη γη στην πόλη δημιουργώντας νέους όρους αυτάρκειας. Ταυτόχρονα η ύπαιθρος ενσωματώνει την πόλη μέσα από τις συνθήκες της παγκόσμιας επικοινωνιακής δικτύωσης. Η δικτύωση του εδάφους στο αστικό μόρφωμα και της επικοινωνίας στην ύπαιθρο αίρουν τους διαχωρισμούς αστικού και υπαίθριου. Η κατοίκηση της υπαίθρου δύναται σήμερα να συμμετέχει στο παγκόσμιο γίγνεσθαι μέσω των δικτύων. Μπορεί επίσης να παράγει νέες συλλογικότητες που συνδέουν τις μικρές χωρικά προσδιορισμένες κοινότητες με παγκόσμιες κοινότητες κοινών πολιτικών επιδιώξεων, ιδεών και πρακτικών κατασκευάζοντας νέα επίπεδα πληροφόρησης, κυκλοφορίας και ανταλλαγής (M. Hardt & A. Negri).
Επικονίαση Η οικονομική κρίση είναι τελικά κρίση του μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης και της συνεχούς μεγέθυνσης μέσα στο περιορισμένο οικουμενικό μέγεθος. Η ευθύνη της αρχιτεκτονικής, όπως και κάθε γνωσιακής πρακτικής, εντοπίζεται σήμερα στη σχέση ανάμεσα στην μεγέθυνση και τον περιορισμό, την παραγωγή και την επικοινωνιακή επιτελεστικότητα. Ο αγροτικός χώρος και ο χώρος της υπαίθρου εν γένει προσδιορίζονται ως εξής: η παραγωγή στην κατεύθυνση της αειφορίας και η επιτελεστικότητα στην κατεύθυνση μίας νέας δυνατότητας επανακατοίκησης της υπαίθρου. Σήμερα γίνεται δυνατη η εννόηση μίας φυσικής μεταφοράς: στον κόσμο των μελισσών η παραγωγή του μελιού είναι λιγότερο σημαντική από την επικονίαση. Το παιχνίδι των μελισσών από άνθος σε άνθος με αφορμή την παραγωγή και την συσσώρευση είναι αυτό που κάνει δυνατή την αέναη αναπαραγωγή του κόσμου μέσα στον οποίον ζούμε (Cohn-Bendit).
Διανομή Όπως στο ψηφιακό επίπεδο της πληροφορίας πραγματοποιείται συνεχής ανταλλαγή και επικοινωνία σε παγκόσμια κλίμακα, όπως πάντοτε για να παραμείνει ζωντανή η γνώση και να καρποφορήσει έπρεπε να κυκλοφορήσει και να γίνει αντικείμενο συνδιαλλαγής, έτσι και ο σπόρος σε όλη την διάρκεια ζωής της γης αλλά και της γεωργίας από την νεολιθική εποχή έως σήμερα, ήταν αντικείμενο κυκλοφορίας και ανταλλαγής. Η ανάπτυξη και εξάπλωση της γεωργίας βασίστηκε στην μεταφορά και επαναφύτευση σπόρων σε νέο έδαφος. Η διανομή και κυκλοφορία του σπόρου (και όχι η αποθήκευσή του σε παγκόσμιες τράπεζες πατριαρχικού ελέγχου) είναι ο μόνος τρόπος φύλαξης του. Μέσα από την φυσική μεταφορά από αέρα, θάλασσα ή πουλιά (Gunn & Dennis) και την ανθρώπινη εκδοχή της δια του εμπορίου, της θαλάσσιας μεταφοράς ή της ανταλλαγής, ο σπόρος κυκλοφορεί, εισάγεται, φυτρώνει αβίαστα ή καλλιεργείται, μεταλλάσσεται και προσαρμόζεται, παραμένει ζωντανός, μορφοποιεί τον χώρο και επαναθεμελιώνει την τροφική αλυσσίδα.
Εντοπιότητα Στο γενετικό πρόγραμμα του σπόρου περιλαμβάνεται όλη η διαδικασία της μεταμόρφωσής του. Η φύση ως ανάπτυξη, εξέλιξη και έκπτυξη (Heidegger), ως διαρκής μετασχηματισμός του όντος, όλα αυτά εγγράφονται στον σπόρο, ενώ ταυτόχρονα η εξέλιξη του είδους του συναρτάται με το συγκεκριμένο περιβάλλον της καλλιέργειάς του. Ο σπόρος ενσωματώνει την εντοπιότητα, εμπεριέχει την προσαρμογή στο ειδικό και το συγκεκριμένο: έδαφος, κλίμα, γεωγραφικό στίγμα, ανταγωνισμός και συμβίωση με τους υπολοίπους φυτικούς και μη κατοίκους του συγκεκριμένου τόπου, όλα αυτά μορφοποιούν το φυτό δίνοντας την ειδική ποικιλία που εμπεριέχεται στον σπόρο. Οι ντόπιες ποικιλίες, άγριες και καλλιεργημένες, διατηρούνται in situ, στο φυσικό τους περιβάλλον, και εκφράζουν τον πλούτο του τόπου και της φυσικής και πολιτισμικής του ιστορίας.
Ποικιλία Όσο η εισαγωγή και έναρξη καλλιέργειας του σπόρου υπενθυμίζει μία συγκεκριμένη ιστορική στιγμή (νεολιθική καλλιέργεια, κατάκτηση της Αμερικής και διανομή στην Ευρώπη των ευρεθέντων νέων ειδών κλπ), τόσο η συνέχιση της καλλιέργειάς του, συνδεδεμένη με τον τόπο, αναδεικνύει την επιλογή του φυτού ως τμήμα του πολιτισμικού εποικοδομήματος του τόπου. Οι διαφορετικές του χρήσεις (διατροφή, θεραπεία, καλλωπισμός, λατρεία, φαρμακεία ευφορική, αφροδισιακή ή φονική) ανήκουν και εκφράζουν τα διαφορετικά πολιτισμικά πεδία που ιστορικά έχει αναπτύξει ο συγκεκριμένος τόπος. Η εξαφάνιση ενός φυτού συνεπάγεται και την εξαφάνιση όχι μόνο της συγκεκριμένης χρήσης του αλλά και ενός κομματιού της πολιτισμικής ιστορίας του τόπου. Η επικράτηση των μονοκαλλιεργειών των μονοπωλιακών υβριδικών νέων σπόρων ισοδυναμεί με αφαίρεση ελευθερίας (Raj Patel, Vandana Shiva): αφαιρεί από την διατροφική και όχι μόνο μνήμη των τόπων πολύτιμα κομμάτια τους-μαρτυρίες που διασώθηκαν με την συλλογική βούληση και πρακτική μέσα σε μεγάλες διάρκειες χρόνου.

Ηδονισμός Η ποικιλία σε είδη και στις χρήσεις τους είναι σημαντική όσο και οι τρόποι της καλλιέργειας, επανεισάγοντας την ηδονιστική αντίληψη της ζωής (Επίκουρος) με διαφορετικούς όρους χρόνου και ποιότητας. Για ένα μεγάλο μέρος του ανθρώπινου πληθυσμού και ειδικότερα εκείνου που κατοικεί στον δυτικό κόσμο ο ηδονισμός σήμερα συνδέεται με την ταχύτητα (Virilio) κατανάλωσης αγαθών, ειδικότερα αγαθών lifestyle. Ο χρόνος της επιβεβλημένης απόλαυσης είναι σύντομος. Ο άνθρωπος καταβροχθίζει ταχέως με βουλιμία αναλώνοντας αγορασμένα αγαθά διασκέδασης και προσωπικής προβολής. Ο σπόρος και η καλλιέργεια υπενθυμίζουν την απόλαυση ως αναμονή και διάρκεια. Ο ετήσιος χρόνος των εποχών, η κυκλική εναλλαγή των περιόδων με την αντιστοίχιση της κατάλληλης δραστηριότητας, φυτεύουν τον άνθρωπο ξανά στην γη ως ένα μεταξύ όλων των άλλων μελών της παγκόσμιας ζωής, του πόνου και της ηδονής της. Ο ηδονισμός της επιβράδυνσης θέτει σε κρίση το ανταγωνιστικό μοντέλο της δυτικής κοινωνίας, το οικονομικό και πολιτικό μοντέλο της συνεχούς ανάπτυξης.

Συμβίωση Εκτός από τον πόλεμο (Ηράκλειτος), και η φιλία (Εμπεδοκλής) μπορεί να είναι η αρχή των πάντων. Αν στην δαρβίνεια εξέλιξη (Darwin) ο ανταγωνισμός είναι εκείνος που καθορίζει το είδος, σήμερα πλέον έχει επίσης εισαχθεί μία συμβιοτική αντίληψη της εξέλιξης (Μargulis). Οι τρόποι δηλώνουν το είδος της ενέργειας, και η βιολογική καλλιέργεια με την αγρανάπαυση και την συντροφικότητα των καλλιεργούμενων ειδών μπορούν να ειδωθούν ως ένα μοντέλο συνύπαρξης των διαφόρων μορφών ζωής μέσα στον κόσμο. Συντροφικότητα καλλιεργούμενων ειδών: τα είδη “συν-τρέφονται”, αντλούν τροφή από την ίδια πηγή, το έδαφος, και οι διαφορές του τρόπου που το μεταβολίζουν βελτιώνουν όχι μόνον αυτό το κοινό έδαφος όπου ριζώνουν, αλλά και την απόδοση και την μορφή του καθενός ξεχωριστά. Η ένταξη του ανθρώπου στο τοπίο της γης με τα ζωντανά είδη της είναι επιτακτικό να ειδωθεί μέσα από τέτοιους όρους συντροφικότητας βασισμένης στον αλληλοσεβασμό (Haraway) των ειδών.

Συν-τροφικότητα Η συμβίωση των ανθρώπων περνά μέσα από την παρασκευή και την κατανάλωση της τροφής. Το κοινό γεύμα ιδρύει την ανθρώπινη κοινότητα. Συν-τροφικότητα σημαίνει “τροφή-μαζί” και στην λατινική της εκδοχή εξειδικεύεται σε companion-ship, δηλαδή “ψωμί-μαζί” (Haraway). Οι άνθρωποι συναντιούνται μέσα στην τροφή και την προσφορά της. Συναντιούνται μεταξύ τους, συναντιούνται με τα υπόλοιπα όντα και μέσα από αυτά και τη γη. Ο σπόρος καταναλώνεται μαζί, ο σπόρος μαγειρεύεται από κοινού, το γεύμα προέρχεται από την καλλιέργεια του εδάφους και είναι καλλιέργεια ως πολιτισμός και μνήμη. Μέσα από την τροφή ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή με το ζωντανό τοπίο και την ιστορία του, και η απόλαυση του φαγητού μαζί με το μαγείρεμά είναι ηδονές με διάρκεια και επανάληψη, όπως ο λόγος και η ανταλλαγή που υλοποιούνται στο κοινό γεύμα. Εντέλει η τροφή, ο σπόρος, είναι λόγος και ο λόγος είναι τροφή (Derrida). Μόνο η διανομή μπορεί να διαφυλάξει την ποικιλία και την ελευθερία, η διανομή είναι η μόνη φύλαξη που εγκαθιδρύει την κοινότητα. Η διανομή στο οικουμενικό επίπεδο είναι η μόνη λύση στο επισιτιστικό πρόβλημα και στο πρόβλημα της διάθεσης των φυσικών πόρων εν γένει ανάμεσα στα άτομα, τις κοινωνίες και τα είδη.

Εγκιβωτισμός Η τροφή παράγεται και διανέμεται στην κουζίνα. Στο σπίτι, στο πλοίο, στην καντίνα ή στο εστιατόριο η κουζίνα είναι ο πυρήνας του συλλογικού μεταβολισμού. Αποθήκευση, μεταποίηση, διανομή της τροφής συμβαίνουν εκεί. Η νέα Κιβωτός διορθώνει τον Νώε. Μαζί με τα ζώα θα βρεις εκεί και όλα τα φυτά. Η εστία ως κιβωτός αποθηκεύει για να διανείμει και ενσωματώνει την εργασία για να παραγάγει απόλαυση. Η κουζίνα-κιβωτός φιλοξενεί προσωρινά την φύση και το σώμα. Εκεί, το σώμα κατοικεί σε μια συνθήκη συναισθησίας όπου όραση και ακοή, γεύση κι αφή εναλλάσσονται μέσα στην αχλή των μυρωδιών. Ως κατ’ εξοχήν τόπος της προσφοράς, σε μια διεσταλμένη ερμηνεία της αρχαίας θρησκείας, η κιβωτός της συν-διατροφής, πέρα από τα όρια της ιδιωτικής και της δημόσιας κατοίκησης, δημοσιοποιεί τον ενδότατο χώρο και εγκιβωτίζει την ιδιωτική στιγμή της απόλαυσης μέσα στην δημοσιότητα. Εν τέλει η μαγειρική είναι το άλτερ έγκο της αρχιτεκτονικής.

πηγή: www.greekark.com

http://www.benaki.gr/

“Κιβωτός. Παλαιοί Σπόροι για Νέες Καλλιέργειες”